De Bijbel is een nuchter verhaal. Het is weliswaar het verhaal van een droom, van een belofte, maar het zweeft niet. Kijk maar hoe het bijbelboek begint: met een moord, van Kain op Abel, en vier boeken verder is er al sprake van een echt bloedbad. De Bijbel maakt zich geen illusies, is nuchter en schetst de mens zoals hij vaak is: vol negatieve gevoelens en overtuigingen, vol geweld.
Een revolutionair keerpunt
Maar dan wordt in de volgende vier boeken, via het gevecht met Egypte, de tocht door de woestijn, de tien geboden, een andere weg gewezen, een die zo revolutionair is dat ze de hele maatschappij op zijn kop zet. Een weg die nadien uitgewerkt wordt in wetten, want de mens blijft natuurlijk wie hij is: geneigd om de kantjes ervan af te lopen, om goede bedoelingen en afspraken te vergeten, om te liegen en als het nodig is voor zijn eigen belangen ook gewelddadig te worden.
De bijzondere wetten van de Tora
Ook vandaag hebben wij wetten om ons op de rechte weg te houden. Maar de Tora is zoveel meer dan ons burgerlijk wetboek, gaat zoveel verder. Wat de Tora zo bijzonder maakt, is de revolutionaire omkering: niet het recht van de sterkste maar het recht van de zwakste…
Bij de Tora gaat het over de bevrijding van wat toen de zwaksten waren, de slaven. Dat was toen ondenkbaar en dat is het vandaag eigenlijk ook nog. Slavernij was toen vanzelfsprekend en is het vandaag in zovele vormen eigenlijk ook nog. Armoede, ongeletterdheid, burgerslachtoffers in conflicten waar ze niets mee te maken hebben…
Het recht van de zwakste
Het recht van de zwakste: de Tora is tegen rente want dat is weer het recht van de sterkste, de rijke. De Tora is tegen schuld die niet weggewerkt kan worden. Ook vandaag zien wij kwijtschelding van schuld nog altijd niet zitten. Denk maar aan het IMF en de Wereldbank en, dichter bij ons, aan deurwaarders. De Tora is tegen gesjoemel, tegen twee maten en twee gewichten, voor openbaarheid. De Tora wil de vreemdeling los uit zijn gevangenis, zijn slavernij, zijn vreemdelingenstatus, wil hem weer mens tussen de mensen, burger tussen de burger. De Tora wil rust, sabbat, voor mens, maar ook voor dier en zelfs voor de natuur. Ook daar zijn we vandaag mijlenver van.
Het is verbijsterend hoe scherp de Tora ingaat tegen de gevierde, bijna logische ideologie van het recht van de sterkste.
Een soort tegengeweld
En in een wereld waar de sterkste heerst is er geweld. Daarom moeten die Toravoorschriften zo bijna gewelddadig utopisch zijn, als een soort tegengeweld, precies omdat de mens zo moeilijk verandert. Maar er is ook echt geweld, de Bijbel staat er vol van. De macht van de sterkste laat zich zomaar niet opzijschuiven. Daarom is er in de Bijbel ook echt geweld van de kant van de zwakke. Maar interessant is hier dat de Tora het niet heeft voor militair machtsdenken, maar eerder voor slim geweld, slim verzet. De Gideonsbende (bijbelboek Rechters, 7) was een leger van oorspronkelijk 300.000 man. Maar dan wordt gezegd: iedereen die bang is, mag naar huis, iedereen die pas getrouwd is ook, ieder die nog geen wijnstok heeft geplant of van zijn pas geplante wijnstok nog geen oogst heeft gehad, ook. Uiteindelijk blijven ze met 300 man over en daarmee verdedigen ze zich, met succes.
Slim geweld
Obama nodigde iedereen uit om met hem mee te werken en een nooit geziene mobilisatie ontstond onder jonge mensen, via email en Facebook, en sleepte Obama tot aan het presidentschap. De macht van het getal op zijn kop gezet, van onderen uit. Slim geweld dat gebruik maakt van de mogelijkheden van het moment: internetmogelijkheden, net zoals toen de plagen in Egypte ook kansen waren.
