“Anders dan in gelijkenissen sprak hij niet,” schrijft Marcus. Dat hij, Jezus, vooral in parabels, gelijkenissen, voorbeelden, kleine verhaaltjes wilde spreken, en niet wilde preken, theoretiseren, bewijst nog eens hoe dicht hij bij de mensen stond, en hoezeer hij de kracht van verhalen kende.
Een goed verhaal staat dichtbij
Met abstracties en grote woorden kun je veel verbloemen, verbergen, maar een goed verhaal staat dicht bij iedereen. Iedereen kan erover nadenken, en haar of zijn betekenis geven aan wat er wordt verteld. Want dat is wat het leven voortdurend van ons vraagt: betekenis te geven aan wat met ons en anderen gebeurt, aan de vreugden en het lijden die ons overkomen, aan de onrechtvaardigheden van het leven en tegelijk ook de kracht van al dat delen tussen mensen. Doen we dat niet elke week in de viering, proberen een beetje betekenis te geven aan verhalen die we lezen in de Bijbel, maar die we ook meebrengen en delen hier? En helpt het verhaal dat Jezus zijn leven samenvatte in gedeeld eten en drinken niet om week na week vertrouwen op te bouwen dat die kleine goedheid van mensen uiteindelijk veel sterker zal blijken dan alle vernietiging?
De kans om iets te leren
Een verhaal geeft ons, luisteraars, de kans om iets te leren. Je leert er bijvoorbeeld iemand mee kennen. Iemand leren kennen is haar of zijn verhaal leren kennen. Dan vallen alle vooroordelen weg, blijft er alleen dat mededogen over dat mensen zo diep met elkaar verbindt, over taal of huidskleur of klasse heen.
Verhalen met een knik, verhalen waarin de betekenisgeving kantelt, die zijn vooral interessant. Ik denk dat wij allemaal wel verhalen zouden kunnen vertellen van gesprekken waarin iemand ons geholpen heeft om de dingen van ons leven anders te leren zien.
Hoe sterk toch de liefde is
Iemand vertelde ooit van een vriend die een materialistische en vooral cynische vader had, die hoopte dat zijn zoon, enig kind, hem zou opvolgen in de zaak. Maar die zoon had andere interesses, die meer in de zorg lagen dan in dingen en geld. Dat bleef zo tot die vader uiteindelijk in de palliatieve afdeling terechtkwam en daar zoveel liefde en zorg ontmoette dat hij tegen zijn zoon kon zeggen dat hij nu begreep dat mensen ook anders in het leven kunnen staan. Ik weet niet wat ik het mooiste vind: het verhaal dat die cynische man, net zoals Jezus op het einde van zijn leven, zijn leven ook in het teken van breken en delen stelt, of het feit dat hij dat nog wil zeggen aan zijn zoon. Ik denk dat ik dat laatste nog een mooier cadeau vind. En weer een verhaal om over na te denken, weer een cadeau zou ik zeggen: hoe sterk toch liefde is, aanwezigheid, zorg; hoe mensen elkaar kunnen vinden, of terugvinden; hoe je mekaar toch ook nooit mag loslaten.
Niet weglopen voor hun verhaal
Soms gaat het niet zo, is het verhaal te zwaar, is herstel niet mogelijk. Is het zelfs oneindig moeilijk om er met een nieuwe blik naar te kijken, nieuwe betekenis in te leggen. Het verhaal van sommige mensen is zwaar, veel te zwaar. We spreken van een rugzak, maar die rugzak is er wel degelijk voor sommigen. Zeker dan zijn luisteren en aanwezigheid belangrijk. Ik zie dat Jezus vaak diep ontroerd is door de verhalen van de onbekende mensen die hij ontmoet, en daar eerst en vooral naar wil luisteren, zelfs al is hij druk bezig tussen omstaanders. Verhalen over levenslange ziektes en hun uitsluiting, over gruwelijke demonen van geestelijke pijn. Het doet hem wat, en wat zegt hij: uw geloof heeft u gered. Wat een betekenisgeving! Hij zegt dat zij het zijn die zichzelf hebben genezen, dat hij maar gewoon er was, en luisterde, en niet wegliep voor hun verhaal. Ik merk ook dat Jezus vaak geraakt is door doorzetting, door kleine moed, door het vertrouwen om niet op te geven: “Dan nog klamp ik mij vast aan jou, of je wil of niet, op ongenade of genade, ik zal red mij red mij roepen, of zoiets als heb mij lief…” schrijft Oosterhuis in een van zijn liederen. Veel van de verhalen die we beluisteren of zelf vertellen, verbergen diezelfde vraag: zoiets als heb mij lief. Zoiets, want hoe moeten we woorden vinden voor zoiets kwetsbaars diep in ons, voor dat kinderlijk hulpeloze dat in ons en in alle leven ligt?
Verhalen zien
Dat kleine grote vertrouwen waar mensen zich diep vanbinnen aan vastklampen: ook daar was Jezus diep door geraakt. Hij zag het in de kleine cent die de arme weduwe gaf in de tempel: hoe zij zichzelf wilde blijven inschrijven in een groter verhaal, een verhaal van redding uit Egypte van haar voorvaderen, het verhaal van een Belofte. Dat verhaal van die arme weduwe: Jezus vertelt het niet zelf als gelijkenis. Maar verhalen hoeven niet altijd verteld te worden, soms moeten we ze gewoon zien, en dat deed Jezus. En wij krijgen het mee als cadeau om over na te denken: bvb over hoe armoede slechts de buitenkant is, terwijl de echte waarde van binnen zit, hoe die vrouw zichzelf in die tempel niet ziet als arme sukkel, maar daar haar plaats heeft, ten volle. Die plaats is belangrijker dan die kleine armoedige cent.
Van inleven komt inzicht
Jezus vertelde verhalen, maar omdat de Bijbel een boek van verhalen is, zien we hem ook zelf bezig. Soms zijn die verhalen, zeker in de evangelies, nogal verdicht, tot hun essentie herleid. Maar met een beetje verbeelding kunnen we ons toch inleven. En nog eens: van inleven komt inzicht. En dan zie ik hoezeer Jezus geraakt is als hij echte mensen ontmoet, en niet posities, postjes en macht in de maatschappij: zo raakt de Romeinse honderdman hem, omdat hij niet komt als honderdman maar als iemand die diep begaan was met zijn knecht.
Uw geloof heeft u gered
Wij houden van verhalen, omdat ze het leven samenvatten: ze kunnen spannend zijn, ontroerend, verwarrend, ze kunnen je opstandig maken. Maar vooral helpen ze ons na te denken over het leven en het een beetje te begrijpen. En echt naar elkaars verhaal luisteren is bron van kracht: uw geloof heeft u gered… Echt luisteren is een cadeau voor de twee kanten: kracht zien terugkomen in wie beluisterd wordt, geeft ook zelf kracht. En wie weet lukt het hier en daar twee mensen om samen een betekenisomslag te maken, om van cynisme mildheid te maken, van verharding zachtheid, van onmacht een soort vrijmakende aanvaarding. Het gebeurt niet elke dag, zo’n klein groot wonder, maar het gebeurt. Zelfs Jezus leerde van de Griekse vrouw (die hem tegensprak over de kruimels voor de hondjes) iets essentieels over zijn eigen blindheid en vooroordelen.
