Over de identiteit van Jezus en hoe dit mij inspireert
In deze reeks over identiteit gaan we ook op zoek naar de identiteit van Jezus. En wat dat met een mens doet. Sinds de eerste geschriften over Jezus doen mensen pogingen om de identiteit van Jezus zichtbaar te maken. Door die te bestuderen, te onderzoeken, te beschrijven of uit te drukken in een beeld, in een imago.
Vele theologen, exegeten, filosofen maar ook illustratoren en kunstenaars zijn op zoek gegaan naar het ware beeld van Jezus. Naar het ‘Vera Icon’ of het ‘Imago Christi’. Ik wil graag vertellen hoe ik die persoonlijke zoektocht ervaar en waarom dat beeld van Jezus mij nog steeds inspireert.
Een visuele belevenis
De bijbel lezen was en is voor mij nog steeds een visuele belevenis. Als kind al vormde ik mij bij elk verhaal een beeld. Dat werd ook geholpen door de verzamelprenten met Bijbelse taferelen, door mijn grootmoeder in mooie boeken gekleefd. Verzameld met de punten van Extrait de viande Liebig. Bouillon instantané. Met naast de prent steeds een afbeelding van de verpakking. Een prent van Daniël in de leeuwenkuil met daarnaast een pot Liebig. Of de terugkeer van Jacob in Canaan. Het land van melk en honing en waarschijnlijk ook van Liebig Bouillon. Met exotische klederdracht, kamelen, palmbomen en woestijntenten.
De bijbel roept sterke beelden op. Er werd van Jezus geen enkel portret bij leven gemaakt. Het is al 2000 jaar een oefening waaraan vele kunstenaars zich hebben gewaagd. Eén beeld overheerst alles: de gekruisigde Jezus op Golgotha. Duizenden keren geschilderd, gebeeldhouwd. Maar toch iedere keer verschillend. Rubens, El Greco, Servaes…
Iets raakt mij als ik er mij een beeld van kan vormen
Ik ben een visuele mens. Iets raakt mij als ik er mij een beeld van kan vormen. Maar ook de wijze waarop mensen communiceren boeit met sterk. Beide vallen voor mij samen. De manier waarop iemand communiceert draagt bij tot het beeld dat ik van hem of haar vorm. De houding, de beweging, de visuele context en het woord vallen samen. Een beeld dat mij bijzonder sterk raakt, komt uit het evangelie van Johannes.
Een voorbeeld van sterke communicatie
De wetsleraren en de farizeeën duwen een vrouw tot voor Jezus en zeggen: “Meester, deze vrouw heeft met een andere man geslapen, en dat is ontdekt. Volgens de wet van Mozes moet zo’n vrouw gedood worden. Wat is uw oordeel?” De wetsleraren en de farizeeën hoopten dat Jezus iets strafbaars zou zeggen. Want dan konden ze hem aanklagen. Maar Jezus boog zich voorover en schreef met zijn vinger in het zand. De wetsleraren en de farizeeën bleven hun vraag herhalen. Toen keek Jezus op en zei: ‘Wie van jullie heeft nooit iets verkeerds gedaan? Die moet als eerste een steen naar de vrouw gooien.’ Daarna boog Jezus zich opnieuw voorover en schreef weer met zijn vinger in het zand. Het lijkt alsof Jezus ongewild in deze situatie terecht komt. Die situatie roept bij mij een subliem beeld op dat veel zegt over hoe Jezus denkt en voelt en reageert. Tegelijk is het een voorbeeld van een heel sterke communicatie. Het is een scène waarin de identiteit van Jezus in een bijzonder sterk beeld geschetst wordt. Het beeld van een persoonlijkheid wordt gevormd door de combinatie van gedrag, symboliek en communicatie.
Het schrijven op zich krijgt betekenis
In dit beeld van Jezus valt het allemaal samen. De farizeeën confronteren Jezus met hun juridische betweterigheid. Er is zijn gedrag: Jezus zwijgt en buigt zich voorover. Hij buigt voor de farizeeën maar ook voor de vrouw. Hij heeft geen oogcontact. Hij negeert ze. Ze krijgen niet de reactie die ze verwachtten. Er is de symboliek: De kracht die uitgaat van het beeld van een gebogen mens, samen met de vrouw, in het midden van de arena. Het mededogen. De beweging van zijn hand in het zand. Het zand, door de warme wind vlak gestraald, waarin hij met een vinger schrijft. De kracht van een wit blad waarop één zin staat. Sterk, ongeacht de betekenis van de zin. Het schrijven op zich krijgt betekenis. Een nieuw verhaal. En dan kijkt hij op, heel even, en hij kijkt die mannen recht in de ogen… En er is de communicatie: die bestaat uit al het vorige, maar ook vooral uit de stilte en één uitgesproken zin … wie zonder schuld is werpe de eerste steen… waarop opnieuw stilte volgt. Het geluid van de stilte wordt gecreëerd door 1 uitdagende vraag. De uitgesproken woorden maken de stilte errond beklemmend. Wie heeft daar wat op in te brengen. Verbouwereerd zwijgen.
De idenditeit van Jezus
Dit beeld van de voorovergebogen man, met zijn vinger nog in het zand, is voor mij een heel krachtig beeld. God communiceert in het beeld van de voorovergebogen Jezus. Een moment waarin het Godsbeeld volledig samenvalt met de identiteit van Jezus. Op dat moment ontstaat een beeld. Eén van de vele beelden. Een imago. Imago Christi.Vele kunstenaars hebben geprobeerd dit intense moment te verbeelden: Pieter Bruegel de Oude, Lucas Cranach de Oude en de Jonge, Vasily Polenov, He Qi, …
De kleinste mens in de compositie
En ook Rembrandt in deze schets. Het is een pentekening, een voorstudie voor het grotere werk, maar het suggereert zoveel meer omdat nog veel wordt opengelaten. Het is geen statisch beeld. Als ik deze tekening bekijk dan hoor en zie ik het geroezemoes van de bezoekers aan de tempel. Ik ervaar de geuren van de tempel. En dan het moment dat het genadeloos stil wordt. Ik zie de farizeeën voorovergebogen naar de letter van de wet zoeken. Ze staan achter Jezus, maar dan klaar om hem een mes in de rug te steken. Het volk belust op sensatie. Ze klimmen zelfs op een muurtje. De vrouw die teneergeslagen en bewust van schuld het hoofd buigt, een beetje angstig maar misschien ook hoopvol. En Jezus, voorovergebogen en zo de kleinste mens in de compositie. Terzelfdertijd is zijn houding krachtig en trefzeker schrijft hij in het zand. Dat raakt me. Een beeld dat in enkele pennetrekken al die woorden zo treffend verbeeld. Een simpele schets, een beeld, een imago dat een deel van de identiteit van Jezus zo trefzeker reveleert.
Beeld en woord, ze horen samen… Beeldgeworden woord.
Bekijk de video > klik hier
Wat sprak je aan? Wil je iets delen met de online community? Voeg hieronder je commentaar toe.
Voeg commentaar toe