Slechts twee bomen in de tuin van Eden worden met name genoemd: de boom van de kennis van goed en kwaad en de boom van het leven. Er zijn ontzettend veel speculaties gemaakt over “waar” die bomen stonden en waartoe ze dienden. Het zijn gewoon varianten van één en dezelfde boom die dezelfde betekenis symboliseert. Gehoorzaamheid aan de goddelijke geboden betekent leven. In het Nederlands: met het leven doe je niet zomaar om het even wat. Bedenk dat alle leven gave is en dus ook respect verdient. Je staat in een tuin die moet verzorgd worden.
Respect voor het leven
Het is niet zo dat Adam hele dagen in zijn hangmat ligt te schommelen om naar de vogeltjes te luisteren. Adam moet van meet af aan de grond bewerken. “JHWH bracht de mens in de tuin van Eden om die te bewerken en erover te waken”. Hij moet dus leren onderscheiden wat goed is voor het leven en wat het leven beschadigt. Hij moet keuzes maken.
Waar mensen ongehoorzaam zijn ten aanzien van JHWH, in het Nederlands: waar ze hun respect voor het leven en voor de aarde niet in acht nemen, wordt de boom van het leven voor hen ontoegankelijk. Wat betekent : daar verliezen ze hun roeping als mens om respectvol met het leven om te gaan.
Leven met grenzen
In dezelfde lijn kennen we nog soortgelijke verhalen die het hebben over de condition humaine als een leven met grenzen. Waar mensen hun grenzen niet respecteren dreigen ze ten onder te gaan aan het dodende water zoals het ten tijde van Noach gebeurde (de zgh. zondvloed). Of waar ze tot in de hemel willen reiken met hun grote toren. Mensen verliezen alle zin voor “de maat van ons mens zijn”.
Bijbelse actualiteit
De Bijbelse verhalen hebben blijkbaar niets aan actualiteit verloren. De rampen die we in onze dagen meemaken komen er niet vanzelf. De verhalen over de zondvloed of de toren van Babel staan symbool voor de verantwoordelijkheden waar mensen zich niet aan kunnen onttrekken.
De natuurrampen waar ook ter wereld zijn niet afkomstig van een of ander kwaadaardig monster. Ze hebben alles te maken met de manier waarop wij met onze tuin van Eden omgaan. De overstromingen. De bosbranden. De aardbevingen. De orkanen. Het lijkt alsof de natuur uit haar voegen is gebarsten. Maar dat gebeurt niet vanzelf.
Het gaat niet alleen om de natuurrampen. Het gaat om de keuzes die mensen op allerlei gebied maken. Het gaat om de kennis van goed en kwaad.
De ellende begrijpen
Het ziet er vaak uit dat het kwaad zoveel sterker is dan het goede. Zoveel geweld, zoveel oorlog: de geschiedenis is er vol van. Het slaat met verstomming. Vanouds zoeken mensen verklaringen voor wat ze redelijkerwijs niet begrijpen. Het lijkt soms alsof er machten zijn die ons te boven gaan. We lezen erover in verhalen en mythen die een verklaring zoeken voor het kwaad. Zoals de slang die de mens in verleiding brengt. Het is een poging om iets te begrijpen van al die ellende die we meemaken.
Is het dan nooit anders geweest?
Sommigen spreken over goed en kwaad als twee grootmachten die het voor het zeggen hebben. Zij bepalen de gang van zaken. Wij kunnen ons lot alleen maar ondergaan. Maar: is dat geen vlucht?! Wij beseffen toch dat wij mede betrokken zijn in alles wat er gebeurt. Want laat het duidelijk zijn: Hét kwaad bestaat niet, net zo min als hét goede bestaat. Altijd zijn mensen op de een of andere manier betrokken. We hoeven er de duivel niet bij te halen om het kwaad te begrijpen. Het kwaad hoort bij het drama van de menselijke vrijheid. Daar gaat het ook over in het scheppingsverhaal. Het bijbels scheppingsverhaal gaat niet over het ontstaan van hemel en aarde, het gaat over de condition humaine. Het verhaal vertelt over de onvermijdelijke keuzes die we als mensen maken.
Het kwaad begrijpen
Menselijke relaties zijn er de duidelijkste illustratie van. We schenken of onthouden elkaar het goede leven. Reeds als foetus leven we in relatie tot de vrouw die ons draagt. Zij wordt moeder doordat wij geboren worden. We dragen elkaar. Ontvankelijkheid is dan ook een basishouding. We hebben vooral elkaar om samen te leven. “Wij zijn samen onderweg”.
Mensen kunnen ook terug plooien op zichzelf. Hun afhankelijkheid van zich afschudden. We kunnen ook onze verantwoordelijkheid afwentelen en een ander aansprakelijk stellen voor wat verkeerd gaat. Maar er zijn geen kosmische krachten die ons gedrag bepalen. Dat doen we zelf.
We hoeven er de duivel niet bij te halen om het kwaad te begrijpen. Het hoort bij het drama van de menselijke vrijheid.
Ignace D’hert o.p.
03/11/2024
Voeg commentaar toe